Việc “đất mình nhà người” không phải là chuyện hiếm gặp và nguyên nhân thường xuất phát từ sự sai sót về mặt giấy tờ đất. Tuy nhiên vụ việc xây nhà trên đất người khác xảy ra ở tỉnh Hải Phòng đang được dư luận quan tâm gần đây lại do sự nhầm lẫn của người xây nhà, dẫn đến tranh chấp căng thẳng giữa chủ căn nhà và chủ đất hợp pháp. Trong buổi trao đổi với Đài tiếng nói nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh – VOH, từ kinh nghiệm thực tiễn trong giải quyết tranh chấp, Luật sư Nguyễn Chí Thiện đã đưa ra những chia sẻ sâu sắc về góc nhìn pháp lý, đồng thời đưa ra những lời giải đáp pháp lý cho tình trạng phức tạp này.
Theo Luật sư Nguyễn Chí Thiện, hành vi xây nhà trên đất của người khác, bất kể do sơ suất hay có chủ đích, đều là hành vi xâm phạm quyền sử dụng đất một cách bất hợp pháp. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây ra nhiều hệ lụy phức tạp và người vi phạm có thể đối mặt với các trách nhiệm sau:
- Trách nhiệm hành chính: Có thể bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi lấn chiếm đất đai.
- Trách nhiệm dân sự: Phải khôi phục lại hiện trạng ban đầu và trả lại đất cho chủ đất hợp pháp, thậm chí phải bồi thường thiệt hại cho chủ đất nếu có.
- Trách nhiệm hình sự: Trong trường hợp cố tình chống đối hoặc không chấp hành các quyết định của cơ quan nhà nước, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án lên đến 3 năm tù giam.
Bên cạnh đó, Luật sư Nguyễn Chí Thiện còn nhấn mạnh rằng khi xảy ra tranh chấp, các bên nên ưu tiên giải quyết tranh chấp bằng con đường hòa giải, thương lượng nhằm hạn chế chi phí, thời gian và tránh phát sinh những mâu thuẫn không cần thiết. Người xây nhà nhầm nên chủ động ngồi lại với chủ đất để tìm ra phương án hợp lý, ví dụ như thỏa thuận mua lại thửa đất, tiến hành công chứng hợp pháp để hợp thức hóa quyền sở hữu căn nhà hoặc di dời nguyên khối công trình thay vì phá dỡ, giúp tiết kiệm chi phí, nếu được cơ quan quản lý địa phương chấp thuận.
Để tránh rơi vào các tình huống “dở khóc dở cười” như câu chuyện nói trên, Luật sư Nguyễn Chí Thiện khuyến cáo người dân cần cẩn trọng ngay từ đầu khi tiến hành các giao dịch liên quan đến việc mua bán bất động sản, như là phải kiểm tra kỹ các thông tin trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, xác định rõ nguồn gốc đất, đối chiếu ranh giới thực địa, hỏi thăm hàng xóm về tình hình ổn định, lâu dài của nhà đất, … Đối với chủ đất và người xây nhầm, các bên cần tránh dùng bạo lực hay hành vi cưỡng chế trái pháp luật mà nên nhờ sự can thiệp của cơ quan chính quyền địa phương hoặc luật sư để tìm phương án giải quyết hòa giải, vừa bảo vệ quyền lợi của mình, vừa giữ được quan hệ hàng xóm, hạn chế rủi ro pháp lý có thể xảy ra.
Luật sư Nguyễn Chí Thiện
(Bài viết Lời giải pháp lý cho chuyện “Đất mình, nhà người” được đăng tải trên trang Đài tiếng nói Nhân dân TP. Hồ Chí Minh – VOH ngày 23/9/2025)